In het hart van Utrecht ligt de Jacobsgasthuissteeg, een plek die herinnert aan de talloze pelgrims die in de middeleeuwen op weg gingen naar Santiago de Compostela. Hier vinden we een beeldje dat symbool staat voor deze eeuwenoude traditie. Utrecht speelde een belangrijke rol in de pelgrimagegeschiedenis, niet alleen als doorgangsroute, maar ook als plek waar pelgrims zich voorbereidden op hun reis.
Sint-Jacobus de Meerdere was een van de twaalf apostelen en wordt vereerd als de patroonheilige van de pelgrims. Volgens de overlevering werd hij na zijn marteldood in Spanje begraven, waarna zijn graf in de 9e eeuw werd herontdekt. Dit maakte Santiago de Compostela tot een van de belangrijkste christelijke bedevaartsoorden. Pelgrims uit heel Europa reisden naar deze heilige plek in de hoop op vergeving, spirituele verdieping of genezing.
Pelgrims droegen vaak een Jakobsschelp bij zich, een symbool dat direct verbonden is met Sint-Jacobus. De schelp had meerdere functies: pelgrims gebruikten deze als drink- of eetgerei, maar het diende ook als bewijs dat zij daadwerkelijk in Santiago waren geweest. Volgens de legende werd de schelp in verband gebracht met Jacobus doordat zijn lichaam, na een storm op zee, ongeschonden aanspoelde in Galicië, bedekt met schelpen. Tot op de dag van vandaag dragen moderne pelgrims deze schelp als herkenningsteken.
In de middeleeuwen waren er in Utrecht verschillende voorzieningen voor pelgrims. Aan de Oudegracht bevond zich het Sint-Jacobsgasthuis, een plek waar pelgrims op doorreis onderdak en verzorging kregen. Daarnaast stond in de stad de Sint Jacobskerk, gewijd aan Sint-Jacobus. Hier konden pelgrims een zegen ontvangen voordat ze aan hun tocht begonnen. Utrecht was een halteplaats voor bedevaartgangers uit de Lage Landen en speelde een rol in het netwerk van Europese pelgrimsroutes.
In de Jacobsgasthuissteeg staat een beeldje dat een pelgrim uitbeeldt met een staf en een schelp, het symbool van Sint-Jacobus. Dit kunstwerk werd gemaakt door beeldhouwer Frank Letterie en werd in 1990 geplaatst ter herinnering aan de pelgrimsgeschiedenis van Utrecht. Het beeldje kwam hier op initiatief van het Sint-Jacobus Genootschap, dat zich inzet voor de promotie van de pelgrimage naar Santiago de Compostela.
De traditie van Sint-Jacobus leeft voort in het Sint-Jacobsgilde, dat tegenwoordig is gevestigd in de Janskerk in Utrecht. Dit gilde houdt de herinnering aan de pelgrimsroute en de historische betekenis van Sint-Jacobus in stand. Door het organiseren van activiteiten, lezingen en bijeenkomsten draagt het gilde bij aan het behoud van deze bijzondere geschiedenis. Voor moderne pelgrims en geïnteresseerden in religieus erfgoed is het een waardevolle bron van kennis en inspiratie. Meer informatie over de pelgrimage naar Santiago de Compostela en de achtergrond van de Jacobsschelp is te vinden op de website van het Genootschap van Sint Jacob.
Nog steeds vertrekken jaarlijks duizenden mensen naar Santiago de Compostela. Ook in Utrecht zijn de sporen van deze rijke traditie nog altijd zichtbaar. De historische routes en monumenten herinneren aan een tijd waarin reizen niet alleen een fysieke onderneming was, maar ook een spirituele reis. Voor wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van Utrecht en haar rol in de pelgrimstraditie, is een bezoek aan plekken zoals de Jacobikerk en de Jacobsgasthuissteeg een fascinerende ervaring.
Tijdens de wandeling Hofjes, Kameren en Stegen of de route Kruip door, Sluip door kun je langskomen bij de Jacobsgasthuissteeg en het beeldje van de pelgrim bewonderen. Deze stadswandelingen nemen je mee door de verborgen hoekjes van Utrecht.