Veel mensen denken dat ze Utrecht goed kennen. Totdat ze mee gaan met de Kruip door, Sluip door wandeling van Stadswandelingen Utrecht. Tijdens deze luchtige wandeling lopen we een flinke afstand (ongeveer 4 kilometer). De nadruk ligt op het wandelen en minder op het vertellen van de geschiedenis van de stad. Wel hoor je natuurlijk allerlei wetenswaardigheden op de route. Waar moet je dan aan denken?
Streetart
Beelden en consoles
Opmerkelijke mensen & dieren
Veel steegjes, poortjes, binnenplaatsen en tuinen
Van Mariaplaats tot Domplein
We lopen in deze wandeling van de Mariaplaats naar het Domplein. Niet de snelste route want dan zouden we in 5 minuten klaar zijn, maar juist met een grote boog via de Tolsteegbarrière. Wil je de hele route lopen, dan hebben we zeker twee uur nodig. Je kunt deze wandeling boeken via de knop Boek nu een stadswandeling.
Historische stadswandeling Utrecht
Historische stadswandeling Utrecht
Romeinen
Wist je dat Utrecht zo'n 2000 jaar geleden ontstaan is? In die tijd liep de rivier de Rijn dwars door onze regio. De Romeinen besloten deze rivier als noordgrens voor hun rijk te gebruiken. Om de grens te verdedigen bouwden ze om de vijf tot tien kilometer een fort, ook wel een castellum genoemd. Eén van die castella vind je op het Domplein. Maar ook in Vechten bij Bunnik en in Leidsche Rijn hebben forten gelegen. Deze plekken kun je nog bezoeken.
Katholiek centrum
In de middeleeuwen groeide Utrecht uit tot de religieuze hoofdstad van de Lage Landen. Willibrord stichtte er eind 7e eeuw als bisschop der Friezen de eerste twee kerken. Aan het einde van de middeleeuwen had Utrecht negen kerken en zo'n dertig kloosters. In 1254 legde bisschop Hendrik van Vianden de eerste steen van de gotische Domkathedraal. Pas in 1517 was het werk gedaan. Utrecht kon niet lang van de volledige Domkathedraal genieten. Al in 1674 stortte door een storm het hele middenschip van de kerk in. En nog steeds zit er een grote lege ruimte tussen de Domkerk en de Domtoren.
Beelden & beeldenstorm
Rond 1580 vond de Reformatie plaats. Protestanten vielen de kerken binnen en vernielden de heiligenbeelden. Daarna veranderde Utrecht van een katholieke in een protestantse stad. Alle katholieke gebouwen kwamen in handen van het protestantse stadsbestuur. Veel kerken werden omgebouwd tot protestantse kerken. Ook werden kerken en kloosters afgebroken of kregen ze een andere bestemming.
Handelscentrum
Utrecht was één van de belangrijkste handelssteden in de vroege middeleeuwen. Zowel de Rijn als de Vecht stroomde door dit gebied. Zo was het mogelijk om in alle windrichtingen handel te drijven. In de 12e eeuw is begonnen met de aanleg van de Oudegracht. Zo creeerden de Utrechters een haven van vier kilometer middenin de stad en zorgden ze ervoor dat handelaren de stad altijd konden bereiken. Utrecht als handelsstad bloeide tot de opkomst van Amsterdam. Omdat Amsterdam aan het IJ lag had het verbinding met de zee. Zij konden gebruikmaken van grotere schepen. Utrecht verviel tot een provinciehaven. Die functie heeft het gehad tot de 19e eeuw. Toen kwamen en treinen, dieselschepen en het Merwedekanaal en de oude handelsroutes verdwenen.
Universiteit
In 1636 kreeg Utrecht een universiteit. Het begon klein. Inmiddels is de Universiteit van Utrecht uitgegroeid tot de grootste van Nederland.
Historische stadswandeling Utrecht
Tijdens deze historische stadswandeling in Utrecht, lopen we in een grote cirkel rondom de Domkerk. Je komt langs: het Domplein, de Domkerk, de Domtoren, de Pandhof, het hoofdgebouw van de Universiteit van Utrecht, Paushuize, de Nieuwe Gracht, het Catharijne Convent en de Oude Gracht. Het heeft de voorkeur om deze wandeling rondom het Domplein te laten beginnen en eindigen. Mocht dit niet lukken dan nemen we andere bezienswaardigheden in de route op. De wandeling duurt 1,5 uur. Het is natuurlijk mogelijk de stadswandelingen te verlengen of in te korten.
Misschien wil je toch liever een andere thema kiezen voor jullie wandeling. Bekijk dan het hele aanbod van Stadswandelingen Utrecht.
Korte stadswandeling Rondom de Dom
Korte stadswandeling Rondom de Dom
Romeinen & Franken
Heb je minder tijd of ben je minder goed ter been, maar wil je wel in korte tijd veel over de geschiedenis van Utrecht leren? Boek dan de stadswandeling van een uur Rondom de Dom. Het Domplein is de plek waar Utrecht is ontstaan. Zo’n 2000 jaar geleden begonnen de Romeinen hier met de bouw van een fort of castellum. Ze bouwden dat precies op de splitsing van Rijn en Vecht. Na zo’n 300 jaar verlieten zij de noordgrens van het romeinse rijk. Niet lang daarna ging het West Romeinse Rijk ten onder. De volgende bekende bewoners waren de Franken die in Utrecht de eerste christelijke kerk van Nederland stichten. Kun je je voorstellen dat er in de middeleeuwen maar liefst drie kerken op het Domplein stonden? En waar zijn al die kerken gebleven? Dat hoor je ook tijdens deze stadswandeling.
Paus Adrianus VI
Naast het plein zelf bezoeken we ook de Pandhof van de Domkerk, Flora's Hof en Achter de Dom. Hier kun je nog altijd zien hoe prachtig de Domkathedraal er ooit uit moet hebben gezien. Ook krijg je hier een indruk van de grootte van het Romeinse fort. Kun je je voorstellen dat op deze plek 480 Romeinse soldaten gelegerd lagen? En in deze wandeling mag ook een bezoek aan paus Adrianus VI natuurlijk niet ontbreken. Wist je dat de enige Nederlandse paus ooit in Utrecht geboren is? Aan de Oudegracht waar zijn vader een scheepstimmerwerf had. Door zijn intelligentie en veel toeval werd hij paus.
Rondom de Dom in Utrecht
Tijdens deze stadswandeling in Utrecht, lopen we in een cirkel rondom de Domkerk. Je komt langs: het Domplein, de Domkerk, de Domtoren, de Pandhof, het hoofdgebouw van de Universiteit van Utrecht, Achter de Dom, Paushuize en de Flora's Hof, De wandeling duurt 1 uur.
Misschien wil je toch liever een andere thema kiezen voor jullie wandeling. Bekijk dan het hele aanbod van Stadswandelingen Utrecht.
Stadswandeling Hofjes: bezoek verborgen plekken
Stadswandeling Hofjes: bezoek verborgen plekken
Armenkameren
In de 17e eeuw beleefde de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de Gouden eeuw. Door de handel op de Sont en het succes van de Verenigde Oostindische Compagnie waren veel mensen heel rijk geworden. Helaas was het grootste deel van de bevolking nog steeds straatarm. Omdat de rijken bang waren voor een opstand van de armen, deden ze veel aan liefdadigheid bijvoorbeeld door huisjes voor ze te bouwen. Gelukkig zijn er veel armenkameren overgebleven.
Arbeidershofjes
De uitvinding van de stoommachine stond centraal in de 19e eeuw. Daarnaast was er door het verbeteren van productietechnieken op het platteland een overschot aan arbeiders ontstaan. Dit overschot trok naar de grote steden in de hoop daar werk te vinden in een van de nieuwe stoomfabrieken. Zij kwamen te wonen in piepkleine huisjes in smalle steegjes zonder hygiënische voorzieningen die al snel zouden verpauperen. Na de komst van de Woningwet in 1901 zijn veel van deze huisjes vanaf de jaren '60 afgebroken en vervangen door nieuwbouw. Toch is er nog een aantal arbeidershofjes te zien.
Kloosterterreinen
Na de Reformatie die in Utrecht in 1580 plaatsvond, kwamen de kloosters in het bezit van de Staten van Utrecht. Voor veel kloosters werd een zogenaamde sterfhuisconstructie afgesproken. Dit betekende dat er geen nieuwe nonnen of monniken mochten worden aangenomen. Langzaamaan zou de kloosterorde uitsterven en konden de Protestanten het klooster op een andere manier gebruiken of afbreken. In de Utrechtse straatnamen kom je nog veel verwijzingen tegen naar oude kloosters. Denk daarbij aan: de Brigittenstraat, de Minrebroederstraat, de Predikherenstraat of de Regulierensteeg. Tijdens de stadswandeling hofjes Utrecht komen we een aantal oude kloosters en kloosterterreinen tegen bijvoorbeeld het Catharijne Convent.
Binnentuinen
Utrecht kent een aantal verstopte tuinen of bijzondere groene plekken zoals Flora's Hof. Ook deze nemen we mee in de wandeling langs hofjes, steegjes en kameren.
Steegjes
Er zijn veel verborgen plekken in Utrecht. Vaak loop je zelf niet zo maar een steegje in. Maar de stadsgids kent natuurlijk elke steeg en weet precies wat voor moois daarachter verborgen ligt.
Wandelroute Hofjes
Om die verstopte plekken te vinden, kun je met mij op stadsavontuur gaan. We hebben zo'n 2 uur voor de wandelroute Hofjes nodig om alle verborgen plekken in Utrecht te bezoeken. Misschien wil je eerst nog even lezen welke wandelingen Stadswandelingen Utrecht nog meer aanbiedt.
Stadswandeling Stadsrecht in Utrecht
Stadswandeling stadsrecht in Utrecht
In 2022 vierde Utrecht een groot feest. We vierden dat het 900 jaar geleden was dat Utrecht het stadsrecht kreeg. In 1122 was Utrecht de tweede officiële stad van het huidige Nederland. De oudste stad was Stavoren in Friesland.
Wat kom je te weten?
In de stadswandeling leg ik uit waarom Utrecht het stadsrecht kreeg. We beginnen op het Domplein waar Utrecht 2000 jaar geleden ooit begonnen is.
Hoe zag Utrecht er zo'n 2000 jaar geleden uit?
Hoe komt Utrecht aan haar naam?
Waarom kreeg juist Utrecht het stadsrecht?
Van wie kreeg Utrecht het stadsrecht?
Wat leverde dat op voor de inwoners van de stad?
Hoe veranderde de stad nadat het stadsrecht kreeg?
Dit zijn allemaal vragen die aan bod komen. Het is een verhaal over keizers, bisschoppen, kanunniken, monniken, handelaren, gilden, soldaten, burgers en meer. In deze video vertelt Annechien van Steenhuizen je alvast meer over deze geschiedenis.
Welke plekken bezoeken we?
In Utrecht zijn nog heel veel plekken die verwijzen naar het feit dat we in 1122 het stadsrecht kregen. Allereerst is daar paleis Lofen waar keizer Hendrik V het stadsrecht ondertekende. We kunnen de attractie Lofen niet bezoeken, maar er toch wel wat van zien.
Niet in onze rondleiding, maar wel te bezoeken is het Utrechts Archief waar een kopie van het stadsrecht te bewonderen is. Natuurlijk verwijst de plek waar ooit de stadsmuren stond ook naar het stadsrecht. Het hebben van een eigen verdediging was immers een van de privileges van een stad. Tenslotte is ook de aanleg van de Oudegracht pas begonnen nadat Utrecht het stadsrecht kreeg.
Andere wandelingen?
Misschien ben je benieuwd welke rondleidingen Stadswandelingen Utrecht nog meer aanbiedt. Bekijk dan ons hele aanbod.
Stadswandeling Middeleeuwen Utrecht
Stadswandeling Middeleeuwen Utrecht
De middeleeuwen zijn volop aanwezig in Utrecht. Ruwweg beginnen de middeleeuwen na de val van het West Romeinse Rijk in 476 na Christus. In die tijd waren er al geen Romeinen meer in Utrecht. Wie er wel waren is nog een grote vraag. Er zijn weinig archeologische vondsten uit de vroege middeleeuwen in Utrecht. De middeleeuwen eindigen rond 1500.
Dagobert & Willibrord
Begin 7e eeuw bracht de Frankische koning Dagobert (603-639), het Christendom naar Utrecht. Hij liet zelfs een klein kerkje bouwen genoemd naar de heilige Thomas. Dat was van korte duur omdat het gebied weer werd ingenomen door de Friezen. In 695 deed de monnik Willibrord het nog eens over. Hij stichtte op het huidige Domplein twee kerken: de Sint Salvatorkerk en de Sint Maartenkerk (later de Domkerk). Zo begon Utrecht als katholiek centrum van de noordelijke Nederlanden. Aan het eind van de middeleeuwen waren er negen kerken en zo’n dertig kloosters in de stad. Een aantal kerken en kloosters komen we tijdens de stadswandeling Middeleeuwen Utrecht tegen.
Bisschop en keizer
Het Duitse Rijk of Heilig Roomse Rijk volgde het Frankische Rijk op. Een keizer stond aan het hoofd van dit enorme rijk. Maar het was natuurlijk onmogelijk voor hem om het hele gebied te besturen. Daarom maakte hij gebruik van leenmannen die één specifieke regio binnen het rijk voor hun rekening namen. In Utrecht was dat de bisschop, die dan ook wel Prins Bisschop werd genoemd. In onderstaand filmpje vertel ik hier meer over.
Handel
Naast Christelijk middelpunt ontwikkelde Utrecht zich ook als belangrijke handelsstad. Dit omdat zowel de Rijn als de Vecht langs de stad stroomden. Deze beide rivieren waren heel belangrijk voor de scheepvaart en handel in Noord Europa. Na de verwoesting van Dorestad door de Vikingen nam Utrecht de handelsmacht over. Daarom was Utrecht lange tijd bekend voor haar stapelhandel en de vier jaarmarkten die jaarlijks plaatsvonden.
Grachten & werven
Middeleeuwse Utrechters groeven in de 12e eeuw de Oudegracht. Dit was handarbeid. Tussen de 13e en de 15e eeuw zijn de werfkelders aangelegd en nog iets later de werf voor de kelders. Hoe dit ging, hoor je uiteraard tijdens de wandeling.
Stadswandeling Middeleeuwen Utrecht
In deze wandeling komen we langs kerken, kloosters, stadskastelen, paleizen, pesthuizen, markten, oude straten, stegen en nog veel meer. De stadswandeling Middeleeuwen Utrecht duurt 1,5 uur. Het is natuurlijk mogelijk de stadswandeling te verlengen of in te korten.
Stadswandeling grachten Utrecht
Stadswandeling Grachten Utrecht
De grachten zijn niet meer weg te denken uit het Utrechtse straatbeeld. Maar weet je hoe de grachten eigenlijk in de Domstad zijn gekomen? En waarom liggen ze diep ten opzichte van de huizen langs de gracht? In de stadswandeling Grachten Utrecht van Stadswandelingen Utrecht wordt hierover heel veel vertelt.
Het begint met de Rijn
Lang geleden (zo’n 2000 jaar) stroomde de Rijn door dit gebied. De Romeinen hadden rond het jaar 40 na Christus, het stroomgebied van de Rijn al veroverd. De Rijn bleek een goede transportweg voor Romeinse soldaten die Brittania moesten gaan veroveren. Daarom verdedigden de Romeinen de Rijn goed met legerkampen en uitkijktorens. Om de tien kilometer bouwden ze een castellum, vaak bij een doorwaadbare plek (trajectum) en of een splitsing in de rivier. Ook in Utrecht kregen we een castellum op de plaats van het huidige Domplein. Dit noemden ze Ultra Trajectum, later veranderde dit in Utrecht. Daarnaast vind je nog Romeinse forten in Bunnik en Leidsche Rijn. In 47 na Christus werd de Rijn de noordgrens van het Romeinse rijk.
Bisschop Godebald
Door de twee rivieren in deze regio, de Rijn en de Vecht groeide Utrecht uit tot een belangrijke handelsplaats. Maar rivieren verzanden, meanderen of verleggen hun loop. Dat was een bedreiging voor de handelspositie van Utrecht. En dan was er in de middeleeuwen ook nog bisschop Godebald die de Rijn wilde afdammen bij Wijk bij Duurstede om het gebied tussen Utrecht en Wijk bij Duurstede te ontginnen. Dit resulteerde in de 12e eeuw in een conflict tussen de bisschop en de keizer. De uitkomst: de bisschop mocht zijn dam bouwen en Utrecht kreeg het stadsrecht.
Aanleg grachten
Het stadsbestuur begon daarna snel met het aanleggen van de Oudegracht als haven voor de stad. En niet alleen de Oudegracht werd in de 12e eeuw aangelegd, maar ook de stadsverdedigingsgracht en het kanaal de Vaartse Rijn. In de 14e eeuw volgden nog de Nieuwe Gracht, Kromme Nieuwe Gracht, Drift en Plompetorengracht. Je moet bedenken dat al deze grachten gewoon met de hand gegraven moesten worden. Je zou er maar aan moeten beginnen!
Wandelroute
Tijdens een stadswandeling Grachten Utrecht hoor je meer over het ontstaan van de grachten. We zien de stadsverdedigingsgracht, de Oude Gracht, de Nieuwe Gracht en (meestal) de Kromme Nieuwe Gracht, Drift of Plompletorengracht. Over alle grachten is wel wat te vertellen en het systeem met de werven en werfkelders maakt ze uniek in de hele wereld.
Stadswandeling grachten Utrecht: dan lekker varen
Ben je bij het eindpunt van de wandeling aangekomen, dan weet je een stuk meer over de Utrechtse grachten. Vanaf nu zul je ze met andere ogen gaan bekijken. Misschien heb je in jouw programma nog tijd over. Dan kun je na de Stadswandeling grachten Utrecht zelf gaan varen over de grachten. Dit kan op verschillende manieren:
Neem de rondvaartboot over de Oude Gracht en de Singel
Ga mee met een fluisterboot over de kleine grachten
